Buitengerechtelijke afdoening van strafzaken in Nederland en België

De Nederlandse buitengerechtelijke afdoening wordt eerst in een historische context geplaatst en vervolgens komen de specifieke eigenschappen van het voorwaardelijk sepot, de transactie en de strafbeschikking naar geldend recht aan bod. De auteurs kijken daarna vooruit en bespreken het aan banden leggen van het voorwaardelijk sepot en de vragen die het debat over de hoge transactie domineren. Zij staan positief tegenover de strafbeschikking, hoewel de legitimiteit daarvan wel onder druk staat. Om te realiseren dat deze strafbeschikking – ook in de toekomst – als legitiem wordt ervaren, is volgens de auteurs onderhoud nodig. Daarbij hebben, naast het Openbaar Ministerie, ook de procureur-generaal bij de Hoge Raad en de rechtspraak een rol. Naast dit voortdurend onderhoud worden verschillende organisatorische en juridische aanpassingen bepleit.

Het Belgisch strafprocesrecht staat al lange tijd voor stevige uitdagingen. Het alsmaar toenemend volume aan strafzaken zet het in 1808 uitgedachte systeem stevig onder druk waardoor talrijke problemen – verjaring van de strafvordering, procedurefouten en schendingen van de redelijke termijn – regelmatig voorkomen. De evolutie van het strafprocesrecht leert, dat vormen van consensualisme tot op zekere hoogte een remedie kunnen bieden voor de genoemde problemen. Weliswaar blijft de Belgische wetgever niet gespaard van kritiek op de manier waarop hij concreet vorm gaf aan zulke vormen van alternatieve afhandeling van strafzaken, in het bijzonder voor wat de minnelijke schikking en de procedure van voorafgaande erkenning van schuld betreft. Het belangrijkste verwijt daarbij is dat de rechter te veel buitenspel wordt geplaatst en het openbaar ministerie een te grote machtspositie zou verwerven. Deze bijdrage wil de kritieken schetsen en beoordelen om daarna suggesties te doen over hoe het consensuele systeem op evenwichtige wijze kan bestaan als aanvulling op een klassiek systeem van berechting, in het bijzonder voor wat de rol van de rechter betreft.