Maffia, diamanten en Mozart

Wat is het verbindende element tussen maffia, diamanten en Mozart? De drie thema's zijn omgeven door een waas van geheimzinnigheid, mythen en leugens. Hoe kom je als onderzoeker achter de geheimen, gedragscodes, rituelen en motieven van criminelen, illegale entrepreneurs of geheime genootschappen? Etnografische methoden, variërend van klassieke participerende observatie tot de meest moderne vormen en de meest recente varianten, zijn daarvoor bij uitstek geschikt.

Etnografie is een kernmethode die wordt toegepast door een nieuwe richting binnen de criminologie, die in de afgelopen decennia in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk aan populariteit heeft gewonnen, en inmiddels ook Nederland heeft bereikt, namelijk de culturele criminologie. Etnografie, dat wil zeggen theoretische analyse gebaseerd op 'thick description' en het begrijpen van de subjec­tieve belevenissen van respondenten, kan bovendien bijdragen aan de vermenselijking van de respondenten. Waar kennis ontbreekt, krijgen vooroordelen en mythen de overhand. Dit kan leiden tot verkeerde beleidsbeslissingen gebaseerd op stigma's en misverstanden. Als gevolg hiervan zijn er verschil­lende categorieën 'risky individuals' benoemd en worden bepaalde groepen geïsoleerd. Etnografie brengt de mens terug op zijn centrale plaats in het onderzoek.

In haar oratie ter gelegenheid van het aanvaarden van de leerstoel Criminologie aan de Universiteit Utrecht gaat Dina Siegel na wat de aantrekkingskracht is van het verzamelen van informatie uit de eerste hand en welke uitdagingen deze werkwijze biedt bij het formuleren van een theoretische analyse. Maffia, diamanten en Mozart dienen als illustratie van de kracht en het nut van etnografisch onderzoek binnen de criminologie.