Een theorie van het privaatrecht

Het privaatrecht bestaat uit twee delen: het burgerlijk recht en het burgerlijk procesrecht. Deze monografie gaat over de inhoud van en verhouding tussen die beide rechtsgebieden.

Dit onderwerp is hier te lande sinds de codificatie van 1838 verwaarloosd. Veelal worden het burgerlijk recht en het burgerlijk procesrecht beschouwd als de materiële respectievelijk formele kant van het privaatrecht. Dit is een onjuiste zienswijze, omdat daarin een plaats voor het zogenoemde actiënrecht, het materiële procesrecht, ontbreekt.

Krijgt het actiënrecht wel de plaats die daaraan in het privaatrecht moet worden toegekend, dan blijkt dat in het burgerlijk procesrecht, net als in het burgerlijk recht, onderscheid moet worden gemaakt tussen de materiële en formele kant ervan en dat het privaatrecht daarom twee dimensies kent.

Wat zijn de implicaties hiervan? Om daarop zicht te krijgen is het zaak te differentiëren. Dat gebeurt door het burgerlijk recht en het burgerlijk procesrecht in een aantal opzichten met elkaar te confronteren. Die confrontatie vindt allereerst plaats op het niveau van waarden, rechtsbeginselen en regels, vervolgens op het niveau van rechtsbegrippen en algemene leerstukken en ten slotte op het niveau van de status van rechtsbetrekkingen. Blootlegging van de grenslijn tussen beide gebieden is niet alleen in dogmatisch opzicht relevant, maar leidt ook in praktisch opzicht tot concrete differentiatie in rechtstoepassing.