Waarom organisaties de regels naleven

Handhaving en Gedrag is een interdepartementaal samenwerkingsprogramma en is opdrachtgever voor gedragswetenschappelijk onderzoek relevant voor handhaving en naleving van regelgeving. Het programma bouwt aan wetenschappelijke kennis over mechanismen die ten grondslag liggen aan naleving of overtreding van regelgeving en de wijze waarop de overheid dit gedrag kan beïnvloeden. De centrale vraag is hoe het nalevingsgedrag van burgers, bedrijven en instellingen kan worden verklaard vanuit de kenmerken en motieven van de doelgroep en de omgevingsfactoren, waaronder de handhaving. Daarmee draagt het programma bij aan de kwaliteit van de handhaving.

Waarom sjoemelen niet alle middenstanders? Wat belet wetenschappers te plagiëren of data te fingeren? Welke mechanismen weerhouden directeuren en hun medewerkers ervan massaal alle lastige wet- en regelgeving aan hun laars te lappen? Adriaan Denkers, Marlijn Peeters en Wim Huisman beschrijven mogelijke verklaringen voor regelnaleving of overtreding door en binnen organisaties. Dat doen zij aan de hand van sociaalwetenschappelijke literatuur en drie empirische studies. Zij vinden verklaringen op drie niveaus; op microniveau blijken onder andere persoonlijke en sociale normen individuen af te houden van het schenden van regels, op mesoniveau kan een sterke ethische organisatiecultuur het naleven van wetten en regels stimuleren en op macroniveau beïnvloeden de mores in de branche de keuze van directeuren om al dan niet regels te overtreden. De auteurs plaatsen de resultaten in het licht van effectieve handhaving.

Adriaan Denkers is Universitair hoofddocent bij de afdeling Strafrecht en Criminologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en senior onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving.
Marlijn Peeters was ten tijde van dit onderzoek docent en onderzoeker op de Vrije Universiteit Amsterdam. Momenteel werkt zij als promovenda aan de Universiteit Gent.
Wim Huisman is hoogleraar criminologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij heeft vele publicaties op zijn naam over regelnaleving en regelovertreding binnen organisaties.