Wetenschap versus intuïtie

Oratie Pedagogische wetenschappen (UvA)van 30 september 2005

Van talloze interventies in de jeugdzorg bestaat het vermoeden dat zij werken. Intuïtief voelen veel mensen aan dat zij effectief zijn bij het oplossen van problemen, in het bewerkstelligen van gedragsverandering of in het tegengaan van recidive. Dat geldt bijvoorbeeld voor een strenge aanpak van jeugdige delinquenten, waarbij veel aandacht is voor orde, tucht en discipline, of voor het rondleiden van jongeren in gevangenissen en ze laten praten met gedetineerden. Zon ervaring zal hen ongetwijfeld weerhouden van het uithalen van allerlei rottigheid, zo is de verwachting. Onderzoek naar de uitkomsten van zulke methoden leert echter iets anders, stelt Peter van der Laan in zijn oratie. Ze zijn niet effectief in het veranderen van gedrag en lossen de problemen niet op. Soms lijkt zelfs het tegenovergestelde het geval: meer in plaats van minder problemen of delicten. Intuïtie is volgens Van der Laan een slechte raadgever als het gaat om het ontwikkelen of toepassen van interventies. Beter is het om na te gaan wat we weten over uitkomsten, of wat we op grond van wetenschappelijke inzichten mogen verwachten. De praktijk van de jeugdzorg zou samen moeten optrekken met de wetenschap. Onderzoek laat zien waarop succesvolle interventies zich concentreren, hoe ze worden uitgevoerd, en welke faciliteiten nodig zijn. Goed doordachte interventies, die uitgaan van heldere, door onderzoek bevestigde opvattingen en kennis over achtergronden en oorzaken van de problemen, doen het relatief goed. Uiteraard dragen de werkers (de uitvoerders) bij aan een effectieve jeugdzorg, maar hoe en in welke mate is tot nu toe in onderzoek tamelijk onderbelicht gebleven. Sleutelwoord is professionaliteit. Die kan bereikt worden door goede opleiding en training, door de juiste materiële ondersteuning en facilitering, door supervisie en collegiale intervisie, maar ook door het tonen van begrip en empathie.

Prof. dr. P.H. van der Laan is bijzonder hoogleraar Sociaal pedagogische hulpverlening aan de Universiteit van Amsterdam