Kwartiermaken in theorie en praktijk

Waar mensen elkaar met aangeleerde veronderstellingen omtrent de ander bezien, overheerst in de ontmoeting vaak een zekere verlegenheid. Als het er om gaat ontmoetingen te arrangeren met mensen met een psychiatrische problematiek, is het dus de kunst om dat zo ongedwongen mogelijk te doen. De Kast is een manier om dat te faciliteren. Mensen met een psychiatrische achtergrond tuigen een kast op en richten die in. Zowel het uiterlijk van de kast als de voorwerpen die zich daarin bevinden, kunnen symbool staan voor wat de spreker over zijn leven wil vertellen, zoals gevoelens van vervreemding, isolement en identiteitsverlies, en de strategieën die hij gebruikt om daarmee te leven. Op die manier wordt de toehoorder (of toekijker) op een min of meer speelse wijze geïntroduceerd in de ervaringswereld van iemand met een psychiatrische aandoening.

De kast kan als methodiek symbool staan voor veel wat met Kwartiermaken beoogd wordt. Het geeft vorm aan een ontmoeting tussen kwetsbare en ‘gewone’ mensen. Waarbij de aandacht nu eens niet gericht is op wat de samenleving van hun verlangt, maar op het verhaal van niemand die daar niet zomaar in past. Het tempo en de moraliteit van de moderne maatschappij moet daarvoor worden onderbroken. Dan kan er ruimte ontstaan om te begrijpen hoe de wereld eruit ziet voor mensen die ánders’ zijn. Zo kunnen we gaan zien wat er voor nodig is om hen mee te kunnen laten doen in onze wereld – die daarmee ook een beetje een andere wereld wordt.

Nu de zorg volop doende is met de overgang van de AWBZ naar de WMO, is het een goed moment om stil te staan bij de filosofie achter Kwartiermaken en de diversen manieren waarop die in praktijk wordt gebracht. Mensen met een psychiatrische achtergrond hebben dikwijls niets meer te verliezen; ze zijn immers alles al kwijtgeraakt. Ze hebben wel een wereld te winnen, een wereld waarin ze als ieder mens met hun makkes kunnen functioneren, in plaats van alleen maar de drager van een aandoening te zijn.
Dit gaat niet vanzelf. Kwartiermaken onderzoekt wat daar voor nodig is, en brengt dat in de praktijk. Beide aspecten komen in dit boek aan de orde, in de vorm van bespiegelingen over elf essentiële thema’s en interviews met tien kwartiermakers die verhalen over hun praktijk.