Overleeft de vrijmetselarij de 21ste eeuw?

Voor de toekomst van de vrijmetselarij, gegeven het feit dat er zich in de geglobaliseerde wereld hier en daar nieuwe godsdienstoorlogen manifesteren, is een nieuwe kijk op ontstaan en ontwikkeling van de vrijmetselarij van groot belang. Maar er is meer aan de orde. De toekomst van de Continentaal-Europese niet dogmatische vrijmetselarij hangt af van een spirituele herbronning, wat betekent dat er aan de ver gevorderde verkleutering van een gemoedelijke vrijmetselarij moet worden gesleuteld. Drie valkuilen moeten worden vermeden. Ten eerste, een agressief atheïsme als basis van een bekrompen wereldbeschouwelijke zingeving. Ten tweede, een esoterisch, aan ridderidealen, prinsendromen en Egyptische geheimen verknochte geestelijke Spielerei. Ten derde, een dogmatische en op  maatschappelijk profijt gesteunde trouw aan het vrijmetselaarspapendom van de United Grand Loge of England.

In dit boek neemt de auteur een radicale positie in bij de overweging van de actuele en toekomstige betekenis van de Europese vrijmetselarij binnen de globale context van het wereldkapitalisme. Indien er van de vrijmetselarij als wereldbeschouwelijk en zedelijk fenomeen in de toekomst nog sprake wil zijn, zal zij zich opnieuw, precies zoals in het verleden is gebeurd, moeten bezinnen zowel over haar oorsprong als over haar finaliteit.

Voor de auteur van dit boek is het volgende duidelijk. De vrijmetselarij heeft een expliciete wereld- en levensbeschouwelijke inhoud. Dit standpunt gaat in tegen een laks idee als zou de vrijmetselarij niets voorschrijven, niets aanbevelen, voor elk wat wils offreren, alles vrij interpreteerbaar laten. Dat is zijns inziens een consumptie- of supermarktmaçonnerie die ten prooi is gevallen van de mediacultuur. Gefundenes Fressen voor die mensen welke in de maçonnieke bijeenkomsten slechts een vorm van gezellig samenzijn kunnen zien rond de for the time being interessante lezingen, en die een zogenaamd vrije discussie hoog in het vaandel schrijven. Met dit boek wil de auteur, die sinds 1980 vrijmetselaar is, reageren tegen een dergelijke sociaal-culturele verkleutering met een warm pleidooi voor een vernieuwde én vernieuwende maçonnieke zingeving in de 21ste eeuw. Tegelijk distantieert hij zich van de vele verdeeldheden, elkaar uitsluitende opdelingen en patentgewijze exclusieven die de vrijmetselarij tot vandaag blijven kenmerken. Als er van universaliteit en humaniteit sprake is, zoals zonder meer van oudsher het geval is in de maçonnieke zingeving, dan zal dit mannen én vrouwen moeten betreffen die het ernstig menen met de erfenis van het Europese christelijke en seculiere humanisme.

Ronald Commers (°1946), Emeritus Gewoon Hoogleraar Ethiek en Wijsbegeerte, Universiteit Gent, publiceerde over de vrijmetselarij in 2008 een boek Tussen de zichtbare en de onzichtbare wereld. Over vrijmetselaarsfilosofie en Mozart. Andere publicaties over de vrijmetselarij werden in besloten kring gepubliceerd, onder andere in de reeks van Maçonnieke Stichting Ritus en Tempelbouw een essaybundel samen met Roger Burggraeve, De actualiteit van Emmanuel Levinas. Humaniteit en racisme, liefde en anders-zijn (2009).