De rechtsstaat

Is de Nederlandse rechtsstaat een oase of een fata morgana? Hoewel we volgens Gerard Spong onze zegeningen mogen tellen, betoogt hij aan de hand van uiteenlopende voorbeelden dat er op deze rechtsstaat ook voldoende op en aan te merken is. Zo is de strafrechtelijke immuniteit van de staat, die bijvoorbeeld de vervolging van nalatige overheden bij rampen onmogelijk maakt, Spong een doorn in het oog. Net als het tegemoetkomen aan de gewetensbezwaren van weigerambtenaren of het in zijn ogen gebrekkige optreden tegen haatzaaien. 

In zijn essay gaat Spong ook in op verschillende ontwikkelingen die volgens hem ondermijnend zijn voor de rechtsstaat, zoals bezuinigingen op de rechtsbijstand of de rechterlijke macht, privatisering, de opkomende managementcultuur en de politisering van de rechtspraak: het 'virus van de afbraak van de rechtsstaat' dreigt overal. Onder verwijzing naar de tolerantiebrieven van John Locke en een Geuzenpenning met het opschrift 'Liver Turc dan paus' ('Liever Turks dan paaps') hekelt Spong het in zijn opvatting op veel gebieden met een rechtsstaat onverenigbare intolerante klimaat. De rechtsstaat is geen vanzelfsprekendheid, maar moet ook nu hard bevochten worden.