Bewoonde herinnering

Het Samen-op-Weg-proces is de naam van de pogingen van de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in Nederland om tot nauwere samenwerking te komen. Zij werkten vanaf begin jaren ’60 meer dan veertig jaar lang aan een fusie. Vanuit de veranderkunde is bekend dat een fusie ook een cultuurverandering inhoudt, wat complex is omdat cultuur ingebed is in tradities, routines, emoties, macht, symbolen, taal en muziek.
Organisatieantropoloog Hanna Ploeg deed onderzoek via de methode van een learning history naar dit lange en soms moeizame proces. Organisaties, ook kerken, maken voortdurend veranderprocessen door, soms gepland maar vaak op basis van ‘trial and error’. In de loop van de tijd worden echter mislukkingen, maar ook de goede vondsten die tijdens dit proces ontstaan vergeten. De learning history van het Samen-op-Weg-proces verwoordt het proces van veranderen, de herinnering van herinneringsdragers die de verandering zelf hebben meegemaakt, en geeft inzicht waarom het proces zo lang duurde en welke goede vondsten ook nu nog actueel zijn. Er liggen eeuwen aan tijd, routines, woorden, gedachten, melodieën, overtuigingen en geloof besloten in de hoofden en harten van (kerk)mensen.
Ploeg noemt dit ‘bewoonde herinnering’, ontleend aan de theorie over de rol van de herinnering bij verandering van prof. dr. Aleida Assmann. De historisch gegroeide herinneringsculturen zijn niet alleen te verklaren als geloofsvraagstuk, maar ook als verandervraagstuk.
Hanna Ingrid Ploeg-Bouwman is organisatieantropoloog, coach en supervisor en werkt voor de zorg, onderwijs en de kerk.