Professionele moed in het sociaal werk

De afgelopen jaren is er veel veranderd in het sociaal werk. Veel sociaal werkers zien met het 'nieuwe denken' en 'nieuwe werken' volop 'nieuwe kansen' voor goed sociaal werk. Velen maken zich echter ook zorgen over het beroep. Wat is ons vakmanschap en onze beroepsidentiteit? En waar stáán wij als beroepsgroep 'eigenlijk' voor? Kortom, wat is goed sociaal werk?

Dit onderzoek gaat over de vraag naar goed sociaal werk als professionele praktijk. Leidend hierbij is de centrale gedachte van het o.a. door Harry Kunneman ontwikkelde concept van modus-3 kennisontwikkeling, namelijk dat professionele praktijkproblemen niet volledig herleid kunnen worden tot technische vraagstukken. Immers, bij het vaststellen van wat het probleem is en wat acceptabele oplossingen zouden zijn, zijn er ook (vaak impliciet blijvende) normatieve keuzes, gebaseerd op specifieke morele en existentiële noties, in het geding. Goed sociaal werk vereist niet alleen een technische, maar ook een morele inzet.

Aan de hand van zijn onderzoek doet de auteur een appèl op de beroepsgroep van sociaal werkers om sociale rechtvaardigheid als de morele inzet van het beroep te beschouwen. Hij laat zien hoe zij in hun dagelijkse werk deze waarde zouden kunnen bevorderen door bepaalde impliciete normativiteit in het eigen handelen zichtbaar te maken en  ̶  in het licht van sociale rechtvaardigheid  ̶  aan de orde te stellen. Hierbij maakt hij gebruik van twee theorieën van de Franse filosoof Michel Foucault. Vanuit diens waarheidsmachttheorie is zichtbaar te maken hoe door het gebruik van wetenschappelijke, categoriserende termen als 'autisme', 'weerstand', 'kwetsbaar' en 'beperkt zelfredzaam' sociale problematiek (bijvoorbeeld arbeidsproblematiek) waarin de cliënt en andere partijen met elkaar verwikkeld zijn, herleid wordt tot een bepaald wetenschappelijk aantoonbaar individueel onvermogen van de cliënt. De vraag is nu:  in hoeverre is er sprake van sociaal onrecht, als  cliëntenproblematiek herleid wordt tot een dergelijk individueel tekort? Mede op basis van de theorie van de late Foucault over parrèsia, het vrijmoedig, risicovol waarheidspreken, heeft de auteur een socratisch-parrèsiastische werkwijze ontwikkeld om deze vraag aan de orde te stellen.

Fons Klaase is filosoof en heeft jarenlang als docent gewerkt in het HBO-Social Work.