Auschwitz-Oswiecim

Engelstalige editie

'Auschwitz-Oswiecim' is het verhaal van Hans Citroen die met zijn vrouw Barbara Starzynska regelmatig verblijft in Oswiecim: het Poolse stadje dat beter bekend staat als Auschwitz. Haar ouderlijk huis ligt op loopafstand van het concentratiekamp Auschwitz, waar de joodse opa van Hans gevangen heeft gezeten. Een deel van het kamp is nu Museum Auschwitz-Birkenau, een toeristenattractie met jaarlijks zo'n 1,3 miljoen bezoekers.
'Auschwitz-Oswiecim' beschrijft een diep geworteld meningsverschil tussen Hans en Barbara over de aard en betekenis van concentratiekamp Auschwitz. 'Kamp Auschwitz als herinneringsplek voor de moord op de Europese Joden' botst met de Poolse voorstelling van zaken. Barbara heeft op school geleerd Kamp Auschwitz te zien als museum waarin de overwinning van het communisme op het fascisme wordt getoond. Dit fundamentele verschil in visie is aanleiding voor een gezamenlijk onderzoek naar het stadje Auschwitz/Oswiecim in oorlogstijd en in decennia daarna.
Zowel Barbara als Hans moeten gaandeweg hun zienswijze bijstellen. In en om Oswiecim ontdekken ze steeds meer onder Duits bewind verrezen bouwwerken. Ze spreken met mensen die de gebeurtenissen van toen van nabij hebben meegemaakt en in archieven stuiten zij op onthullende, nooit eerder gepubliceerde foto's en plattegronden. Oswiecim/Auschwitz blijkt tijdens de oorlog het centrum te zijn geweest van een omvangrijk en ambitieus Duits kolonisatieplan uit 1941 met plannen voor een nieuwe stad, een treinstation, drie concentratiekampen, acht dwangarbeiderskampen en een enorm industriegebied. Een groot deel daarvan is met dwangarbeid van kampgevangenen gerealiseerd. De kampen waren geen doel maar een middel.
Na de bevrijding telt de stad nog maar 4.000 inwoners. Om de fabrieken te laten draaien is een stad van 35.000 inwoners nodig. Er volgt een omvangrijke migratie en er ontstaat woningnood. De helft van het concentratiekamp Auschwitz wordt als woonwijk in gebruik genomen. Het fabriekscomplex van IG Farben wordt voortgezet onder de naam Zaklady Chemiczne Oswiecim. In de jaren vijftig, zestig en zeventig is in Oswiecim de grootste chemieproducent van Oost-Europa gevestigd. De Poolse media afficheren het concern niet als een Duitse erfenis maar als een verworvenheid van de Volksrepubliek Polen.