De fantoomterreur

Het geweld van de Franse Revolutie joeg de bezittende klassen van Europa een diepe angst aan. Omdat niemand kon bevatten waar deze verschrikkingen vandaan waren gekomen, kwamen velen tot de conclusie dat dit wel een duivelse samenzwering moest zijn, geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting, met als doel de gehele sociale orde omver te werpen.

Geconfronteerd met deze dreiging namen ze hun toevlucht tot een ongekende onderdrukking, waarbij het bestaande politie- en spionagenetwerk enorm werd uitgebreid. Napoleon slaagde er weliswaar in de revolutionaire elementen in de door hem bezette gebieden in bedwang te houden, maar hij werd door velen gewantrouwd. Na zijn nederlaag bij Waterloo in 1815 werkten de overwinnaars met vereende krachten aan het herstel van de oude orde. Ze onderdrukten iedere oppositie en openden de jacht op vermeende samenzweerders.

In dit grensverleggende boek laat bestsellerauteur Adam Zamoyski meesterlijk zien hoe de heersers van Europa op laffe en cynische wijze hun toevlucht namen tot ongerichte onderdrukking – wat hun eigen angst alleen maar aanwakkerde en de weerstand tegen hun bewind steeds verder aanzette.

Toen de gevreesde revolutie eindelijk kwam in 1848, bleken alle angsten ongegrond: de volksmassa, in opstand gekomen vanwege honger en ellendige levensomstandigheden, had geen leiders en was snel gepacificeerd. Er was nooit sprake geweest van een complot. Maar de politie ging niet meer weg, en het idee dat de sociale orde wordt bedreigd door duistere krachten leeft nog steeds volop.

Deze fascinerende geschiedenis, die afwisselend huiveringwekkend en hilarisch is, laat zien hoe de moderne staat zich ontwikkelde via de uitbreiding van zijn controleorganen, en bevat dwingende lessen voor de huidige tijd.