De oorlog

De NPS-televisie zond vanaf oktober 2009 een opzienbarende documentaireserie uit: De Oorlog, het verhaal van de overheersing van Nederland én het toenmalige Nederlands-Indië door respectievelijk Duitsland en Japan.

In negen delen vertelde presentator Rob Trip het verhaal op een nieuwe manier. Met onbekende filmfragmenten, met nieuwe accenten, gebaseerd op veel nieuw onderzoek. En vooral met gebruikmaking van tientallen citaten uit dagboeken van slachtoffers, omstanders, soms ook daders. Die combinatie van ervaringen en vaak indringende beelden van toen maakten de serie De Oorlog tot een van de belangrijkste televisiegebeurtenissen van deze jaren.

Tegelijkertijd verscheen het gelijknamige boek dat verder gaat waar de televisieserie ophoudt. Het gaat dieper in op allerlei aspecten van die allesoverheersende periode in de twintigste eeuw, zowel de grote verschuivingen op wereldschaal, als de ingrijpende gevolgen voor het dagelijks leven. Er is uitvoerig aandacht voor de gevolgen van de oorlog, zowel op de korte, als op de veel langere termijn: hoe de oorlog nog decennialang doorwerkte in de Nederlandse samenleving. 
De hoofdrolspelers van de Tweede Wereldoorlog komen in het boek in een helder licht te staan. Hitler natuurlijk, maar ook de rijkscommissaris in Nederland Seyss-Inquart en de Indonesische nationalistenleider Soekarno. Ook is er aandacht voor de rol van veel minder bekende personen.

De Oorlog gaat niet alleen over Nederland, maar ook over de ontwikkelingen in de wereld die tot de Tweede Wereldoorlog geleid hebben. De heftige strijd in Europa om de hegemonie tussen de grote systemen in de jaren dertig: fascisme, communisme en parlementaire democratie. En de schuivende machtsverhoudingen in Azië, waardoor Nederland in tien jaar tijd zijn uitgestrekte kolonie kwijtraakte en zijn invloed op het wereldtoneel zag verdampen. De tragedie van de jodenvervolging is een centraal thema in tv-serie én boek. Ook andere drama's worden belicht: het bombardement op Rotterdam, de vernietigende strijd in Zeeland en rond Arnhem, de hongerwinter, de massale tewerkstelling van meer dan een half miljoen Nederlandse mannen in Duitsland en de slopende internering van Nederlanders in de Japanse kampen. 

Het boek beperkt zich, net als de serie, niet tot de periode 1940-1945. Er is een hoofdstuk gewijd aan de bijzonder moeilijke tijd die volgde: met de berechting van de politieke delinquenten, de misstanden in de interneringskampen, en de worsteling met de revolutionaire beweging in Indonesië. De nasleep van de oorlog was voor veel mensen een nog grotere ingreep in hun leven dan die oorlog zelf en de gebutste natie was lang niet tegen al die problemen opgewassen.