De boreale Bataaf

In de Daendelslezing van 2022 tackelt Dorothee Sturkenboom de moderne boreale ideologie door de voorgeschiedenis daarvan te onderzoeken. Inzoomend op de late achttiende eeuw, legt ze haar vinger op de zwakke plekken van het noordelijke superioriteitsdenken.
De late achttiende eeuw was een periode waarin Nederlandse intellectuelen zich – net als nu – grote zorgen maakten over de staat van het land en zich afvroegen wat er nog resteerde van de eigen nationale identiteit. En net als nu zochten patriotse en Bataafse opiniemakers hun ideaalbeelden in het verleden, verzetten zij zich tegen invloeden uit het buitenland en verweten ze de elite spilziek en zwak te zijn. Tegelijkertijd bleek het ongecorrumpeerde masculiene noordelijke karakter waar de Nederlanders aanspraak op wilden maken, in de ogen van buitenlanders en volgens de heersende klimaattheorieën vooral te staan voor een gebrek aan beschaving, gevoel en intelligentie. Daarop moest een antwoord gevonden worden.
In haar betoog laat Sturkenboom scherp zien dat ‘het Noorden’ naast een geografische ook een denkbeeldige ruimte is waar voor elk wat wils te halen valt – aan feit en fictie, aan zin en onzin. Dat geldt niet alleen voor de achttiende eeuw, maar ook voor de eenentwintigste eeuw, waar de dissonante echo’s van dit eeuwenoude boreale denken nog steeds te horen zijn.