Natuurverschijnselen. Een onderzoek

LUCIUS ANNAEUS SENECA
Natuurverschijnselen
Een onderzoek

Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door John Nagelkerken.


Aardbevingen, donder en bliksem, meteoren en kometen, wolken, water en wind: voor ons veelal onbegrijpelijk en soms beangstigend, dus zeker voor mensen in de Oudheid. Zoals het een antieke filosoof betaamde analyseerde Seneca (ca 4 v.Chr.  65 n.Chr.) soms op grond van waarnemingen, maar meestal van achter zijn schrijftafel de verschijnselen en kwam tot conclusies over hun ontstaan die soms verrassend dicht komen bij wat de huidige wetenschap erover te melden heeft. Uit eigen waarnemingen kon hij vooral putten bij zijn beschrijving van de Nijl: vanwege problemen met zijn luchtwegen heeft hij geruime tijd in Egypte geleefd. Verder heeft hij in Campanië, het gebied rond Napels, een hevige aardbeving meegemaakt in het jaar 63, zestien jaar voor de vernietiging van Pompeii door de uitbarsting van de Vesuvius.
Binnen het omvangrijke werk van Seneca, dat zich vooral richt op ethische kwesties (ook in dit boek vindt hij  toch nog ruimte voor enkele moralistische uitweidingen), neemt Natuurverschijnselen een bijzondere plaats in. Het is vrijwel het enige bewaard gebleven werk over dit onderwerp dat ons uitvoerig informeert over de opvattingen van de antieke stoïcijnen over deze natuurverschijnselen, en vormt met de eveneens bewaarde Meteorologica van Aristoteles, waarnaar Seneca regelmatig verwijst, een belangrijke bron van informatie over deze tak van wetenschap. Daarnaast maakt het met regelmaat melding van ideeën van anders georiënteerde filosofen wier werken vaak in de loop der tijd verloren zijn gegaan.
Seneca heeft het werk op hoge leeftijd geschreven. Na de dood van zijn collega Burrus (ze hadden samen Nero sinds zijn jeugd opgeleid en hem tijdens diens eerste regeringsjaren als politieke adviseurs terzijde gestaan) trok hij zich in 62 terug van het politieke toneel om zich volledig aan de filosofie en het schrijven te wijden. Nero liet zich allang steeds minder gelegen liggen aan zijn adviezen en verdacht hem op een gegeven moment zelfs van deelname aan een samenzwering tegen hem. Uiteindelijk dwong hij Seneca zich zelf te doden.
Uitgeverij Damon presenteert met gepaste trots de eerste volledige vertaling van dit werk in het Nederlands sinds 1661.