Ethiek in de rechtspraktijk

"Is ethiek wel nodig?", vroeg ons onlangs iemand die vroeg waar wij ons mee bezighielden. "Wat kan en wat niet kan, is toch duidelijk." Een dag later werden de resultaten van een onderzoek naar corruptie bekend. Topfunctionarissen in het openbaar bestuur schatten dat in Nederland 5,2 procent van de politici en 3,2 procent van de ambtenaren corrupt is. 
De onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam benadrukken dat het gaat om subjectieve, intuïtieve schattingen. Het zou betekenen dat er 775 corrupte politici en ruim 31.000 corrupte ambtenaren zijn. De officiële cijfers liggen veel lager.
De rondvraag maakt deel uit van een onderzoek naar de aard en omvang van corruptie in het openbaar bestuur. In het rapport wordt becijferd dat in het openbaar bestuur jaarlijks 130 interne corruptieonderzoeken plaatsvinden. Daarvan worden er maar vijftig overgedragen aan politie of justitie. Dit komt neer op 0,8 corruptieonderzoeken per duizend overheidmedewerkers. Per jaar belanden vijf corrupte ambtenaren en omkopers in de gevangenis.
Op dit moment is er geen goede registratie van corruptiemeldingen. Zo heeft een meerderheid van de onderzochte organisaties de afgelopen jaren geen enkel onderzoek naar corruptie uitgevoerd.
De onderzoekers hebben voor dit onderzoek onder anderen secretarissen-generaal van departementen, voorzitters van de Hoge Raad en gerechtshoven, en griffiers van de provincies benaderd. Van de 341 aangeschreven personen hebben er 188 gereageerd. Van hen denkt bijna 30 procent dat de corruptie in het openbaar bestuur de laatste jaren sterk is toegenomen. Negen jaar geleden, zo blijkt uit een ander VU-onderzoek, schatten 35 experts dat 2,5 procent van de politici en 4 procent van de ambtenaren corrupt was. 
Directe aanleiding voor het onderzoek was de parlementaire enquête Bouwnijverheid in 2003. In een reactie op de bevindingen van de enquêtecommissie vond het kabinet-Balkenende dat corruptie bij de overheid "uitzonderlijk" was. 
Als het inderdaad zo is dat 5.2 procent van de politici corrupt is, betekent dit gegeven dat van de twintig politici er één corrupt. Dat betekent waarschijnlijk dat een aantal politici kennelijk lucratieve verleiding niet wist te weerstaan. Voor zover het daarbij niet om bij wet verboden handelingen gaat, is er altijd nog een grijs gebied waarin dingen net wel of net niet kunnen. Het is dit gebied dat centraal staat in dit boek.