Vitrines vol verhalen

UvA/ Oratie Cultuurgeschiedenis van vrijdag 27 november 2009, 14:30 uur

Sinds de negentiende eeuw spelen musea een belangrijke rol in de Nederlandse samenleving, bij de vorming van nationale, regionale of lokale identiteit, bij de opwekking van esthetische gevoelens, cultuurspreiding of emancipatie van bevolkingsgroepen. De wisselende betekenissen die musea aan voorwerpen geven, tonen dat musea bijdragen aan de culturele dynamiek in de samenleving. Vooral grote kenteringen in betekenisgeving vormen een belangrijke bron voor de Nederlandse cultuurgeschiedenis. Musea bevatten niet alleen vitrines vol objecten, maar ook vitrines vol verhalen.

Ad de Jong gaat tijdens zijn oratie in op drie veranderingen in museale betekenisgeving: van verlichting naar romantiek, van romantiek naar modernisme en van modernisme naar postmodernisme. Hoofdrolspelers zijn verzamelende genootschappen en musea met hun markante persoonlijkheden, maar ook andere betrokkenen zoals de architect Pierre Cuypers en de historicus Johan Huizinga. De Jong vraagt zich af of er een nieuwe breuk op komst is. De politieke opdracht tot een canon voor de Nederlandse geschiedenis en een chronologisch geordend nationaal historisch museum op een plek, vormt een schril contrast met fenomenen die kenmerkend zijn voor veel museumpresentaties van de afgelopen decennia. Hierbij valt te denken aan fragmentering en relativering van grote verhaallijnen, gelijkwaardigheid van objecten uit hoge en lage cultuur en het combineren van objecten uit allerlei perioden en gemeenschappen. Is deze opdracht een dissonant die oplost in de postmoderne veelvoud van thema's en verhalen en zal deze daarmee niet uitgevoerd worden zoals de politici bedoelden? Of wordt het de opmaat tot een nieuwe kentering in museale betekenisgeving? In beide gevallen vormen het resultaat en de discussies volgens De Jong een niet te versmaden bron voor de Nederlandse cultuurgeschiedenis.