Johannes Grützke

De West-Berlijnse kunstenaar Johannes Grützke (1937) is de eerste onder zijns gelijken uit het vrije Duitsland die vanaf de tweede helft van de vorige eeuw niet bij een avant-garde wilden horen. Hij begon als figuratief schilder en tekenaar. Net als in Nederland werd de 'vooruitstrevende' kunstenaar in de oude Bondsrepubliek geacht stelling te nemen, artistieke en disciplinaire grenzen te slechten. Grützke weigerde zich echter aan te passen aan de modernistische mores. 'Kunst ist nicht modern, Kunst ist immer', aldus Grützke.

In 1967 brak Grützke door met werken in een eigen modern-realistische stijl, vaak groot van stuk, precies en met aandacht voor het detail. Vanaf begin jaren tachtig werden ze geleidelijk kleiner, losser van toets, emotioneler, lichamelijker en pijnlijker, speciaal in zijn zelfportretten. Uitdrukkingsvorm werd steeds meer de schilderkunst zelf, in plaats van stijl of anekdote: 'Nicht vor dem Malen denken, Malen ist Denken!' Daarbij werd hij naar eigen zeggen geleid door het penseel en niet andersom.

Als buitenstaander is Grützke altijd liever beschouwer gebleven, zij het van een tegendraadse soort. Zijn dramatische en burleske lichaamstheater in grootformaat verraadt mededogen. Zijn schilderijen worden bevolkt door onbeholpen mannen en welbevleesde vrouwen in onmogelijk barokke poses. Vaak zijn het groepsportretten, een soort hedendaagse historiestukken, waarbij de kunstenaar zelf ook het beeld in wandelt. Alle personages spelen een rol in zijn zedenschetsen. Hij levert commentaar op collectieve neurosen, vrouwenpower, groepsdruk en de man als eenzaam maar onwetend wezen, die hij met geamuseerde deernis verbeeldt in al hun glorieuze gekte. De laatste jaren schildert Grützke om gezondheidsredenen niet veel meer.