Requiem

Vier vrouwen, vier componisten, vier diplomaten en een gek. Ze leefden in de tijd dat Europa vorm kreeg. Ook twee Fransen, twee Russen, twee Duitsers, twee Oostenrijkers en twee Britten spelen een belangrijke rol in 'Requiem'.

Charlotte was de zus van Maximilien Robespierre. Ze had een blijvende invloed op het beeld dat van haar revolutionaire broer zou overleven. Ze verdient een eerbetoon, in naam van de talloze anonieme vrouwen achter de stuwende krachten die in de Franse Revolutie opereerden.

Aan het andere uiterste: Metternich. Hij overleed het jaar dat Italië werd geboren. Nu ja, officieel was die geboorte in 1861, maar de beslissende veldslag werd geleverd in het jaar van zijn overlijden. Metternich was een Rijnlander, maar het Habsburgse rijk had onder zijn leiding, na de val van het Napoleontische Empire, tot zijn overlijden Europa gedomineerd.

Onlosmakelijk verweven met zijn lot: Karl von Nesselrode, de slimme maar aartsconservatieve Russische minister van Buitenlandse Zaken, en Dorothea de Lieven, Russin en 'aartsintrigante' met liberale whig sympathieën.

Frankrijk was de eerste van de grote naties met een Europese roeping. Sommigen - in navolging van Finkielkraut - zullen het 'de roeping te domineren' noemen. Maar na de dood van Talleyrand, twintig jaar voor die van Metternich, was het land enkel nog in samenspraak met haar ongeboren Latijnse zus Italië en met Rusland in staat de agenda te bepalen. Een stoet vrouwen passeerde de revue in het leven van Metternich. Zijn nichtje was de belangrijkste. In de woorden van de Amerikaanse ambassadeur in Parijs in die jaren: 'Frankrijk wordt door vrouwen geregeerd'.

Wilhelm en Caroline von Humboldt drukten hun stempel op de Wende van Pruisen naar Duitsland. Ze waren taalfilosofen en - minnaars, zonder het handwerk van de dagelijkse politiek te minachten, wat de progressieve Centraal-Europeanen zo vaak is verweten. Vormärz was geen aanloopje tot 1848, het waren de vormingsjaren van Duitsland en daarmee van Europa. George III verloor stamland Hannover en de Amerikaanse kolonies. Toch regeerde hij de eerste twee decennia van wat de Britse eeuw zou heten, maar hij verloor de greep op zijn Empire en op zichzelf.

En ten slotte: hoe raakten Beethoven, Schubert, Neukomm en Salieri betrokken bij de compositie van Europa? De muzikale heren hadden uitgesproken politieke meningen. De Sturm-und-Drang van de Duitse muzikale vernieuwers botste met het politiek-muzikaal conservatisme van de Italiaan, met de Franse Salzburger en met zijn werkgever Talleyrand au juste milieu...