Het boek van de waarheid

Heinrich Seuse (1295-1366), ook bekend onder zijn Latijnse naam Suso, is dominicaan evenals zijn leermeester Meister Eckhart (1260-1327). Het boek van de waarheid is geschreven als verdediging van de leer van Meister Eckhart, nadat diens geschriften in 1329 als ketters veroordeeld en uitgebannen waren. Het Boek van de Waarheid geldt als een absoluut hoogtepunt in de mystieke lyriek; de gekozen vorm, het zelfgesprek, staat in een lange literaire traditie, die begint bij de Soliloquia van Augustinus. Seuse heeft grote invloed uitgeoefend op de hervormingsgezinde kringen van de Moderne Devotie.
De elf Preken van de dominicaan Johannes Tauler (1300-1361) zijn zeker voor hun tijd zeer direct geformuleerde preken, opgesteld met korte zinnen en heldere beelden. Tauler is altijd veel gelezen in zowel katholieke als protestantse kring. Hij inspireerde mystici als Johannes van het Kruis, maar ook de jonge Luther, en droeg zo bij aan de spiritualiteit van de Reformatie. Gelijk zijn Meister Eckhart leerde hij te vertrouwen op weten en wetenschap, maar niet zonder de zekerheid af te wachten van de goddelijke genade, die het verstand te hulp schiet als het is opgeslokt in de donkere nacht van radeloosheid en onrust.
Het geïnspireerde en goed geïnformeerde nawoord 'Terug naar de oorsprong: de filosofische mystiek van Eckhart, Seuse en Tauler' van Maarten Hoenen, hoogleraar aan de Zwitserse Universität Basel, is een toegankelijk en verhelderend essay over de filosofische mystiek van de drie Rijnlanders Eckhart, Seuse en Tauler. 
Het boek bevat tevens een ontroerend artikel van Jellema's biograaf Gerben Wynia, 'Mij kijkt een God aan', dat een hommage is aan dichter en vertaler C.O. Jellema (1936 -2003), die na zijn eerder uitgebrachte Over God wil ik zwijgen: Preken en Traktaten van Meister Eckhart, tenslotte en tot aan de dag van zijn dood werkte aan de vertaling van Taulers preken. Het dichterlijke en precieze taalgebruik van de vertaler is subliem: het houdt de lezer voortdurend alert, zonder af te doen aan de middeleeuwse stem van de oorspronkelijke auteurs.
Typerend voor de Rijnlandse mystici is dat ze preekten voor een nieuw publiek: hoogontwikkelde vrouwen uit de begijnenbeweging en de nieuwe kloosterordes. Dit verklaart de bijzondere combinatie van innigheid en radicalisme. Wie op zoek is naar authenticiteit en diepgeworteld levensvertrouwen zal getroffen worden door de richtingwijzers die de mystici Seuse, Tauler en Eckhart hebben geplant.
De oproep van de drie mystici om het goddelijke in de mens te zien was weinig minder dan een rebellie tegen de officiële regels van de kerk. De kern van hun denken is evenwel niet slechts gelegen in hun afwending van dogmatiek, 'laat alle leringen vallen', maar nog het meest in hun pleidooi voor individuele losmaking en onthechting: de wil en de mogelijkheid om een persoonlijke ommekeer of wending te maken.