Lichtsporen

Dit boek is een kunstbeschouwend werk voor de audio-visuele disciplines. De audio-visuele kunsten worden beschouwd als een geïntegreerd onderdeel van de kunstgeschiedenis en daarom worden de wetmatigheden die gelden voor de klassieke beeldende kunst toegepast op de audio-visuele kunsten.
In het eerste deel komt de geschiedenis van fotografie en film aan bod. Bij de chronologische behandeling worden representatieve beelden besproken. Het tweede deel geeft een overzicht van de fotografische disciplines van de meest objectief registrerende tot de meest poëtische, namelijk documentaire, toegepaste en autonome fotografie. Aan de hand van de contrasttheorie wordt in het derde deel de jonge fotografiegeschiedenis gepresenteerd als een opeenvolging van stromingen en tegenstromingen. Het vierde deel biedt een analyse van de beeldvorm in beeldelementen, een kunstbeschouwing met de nadruk op het behandelde beeldaspect en foto (filmstill) analyses. De verschillende aspecten van het (audio-visuele) kunstwerk als vorm, inhoud, context en functie komen in dit boek aan de orde.
Dit boek, uniek voor het Nederlandse taalgebied, werd fraai geïllustreerd en geheel in kleur gedrukt. Speciaal voor gebruik binnen onderwijssituaties wordt een aanvullend werkboek ontwikkeld.


Inhoud

Inleiding      11

SECTOR A  Geschiedenis van de fotografie      16

Hoofdstuk 1  Van heliografie tot digiprint       17
De bakermat van de fotografie      17
Impressionisme      19
Negentiende eeuwse filosofieën      19
Irrationalisme      20
Positivisme      20
Naturalisme      21
De pioniers van de fotografie      21
De ontdekking       21
De ontwikkeling van de fotografie in de tweede helft
van de negentiende eeuw      24
Picturalisme      29
Realisme      31
De twintigste eeuw      32
Interbellum      33
Duits expressionisme      33
Dadaïsme      34
Futurisme      34
Großstadtthema      35
Vitalisme      37



Moderne fotografie in het begin van de twintigste eeuw      39
Straight photography      40
Surrealistische fotografie      42
Magischrealistische fotografie      43
De Parijse school       44
Documentaire fotografie      48
Landschapsfotografie      51
Na de Tweede Wereldoorlog      52
Neorealisme      52
Existentiefilosofie      52
Frankfurter Schule      53
Fotografie na 1945      53
Spontane fotografie      54
Conceptueel-documentaire fotografie      55
Abstracte fotografie      56
Popart fotografie      57
Conceptuele fotografie      60
Postmoderne fotografie      64
Hypermoderne Fotografie      70
De invloed van de fotografie op de kunst      73

SECTOR B  Fotografische disciplines      78

Hoofdstuk 2  Van registratie naar poëzie      79
1     Documentaire fotografie       79
A    Snapshotfotografie      81
B    Documentaire fotografie sec      83
C    Subjectieve documentaire fotografie      85
D    Geënsceneerde documentaire fotografie      91
2     Toegepaste fotografie, gebruiksfotografie      93
A    Fotografie als registratie      94
B    Toegepaste geënsceneerde fotografie, reclame-
    fotografie, geënsceneerde fictie      94
C    Toegepaste semi-journalistieke fotografie      97
D    Propagandafotografie      97
E    Toegepaste reportagefotografie      98
F    Modefotografie      98
G    Glamourfotografie      103
3     Kunst- of autonome fotografie, fotografie als artistiek
    medium      103
    De vorm      104
    Het modernistisch formalisme       107
    De inhoud      109
    De symbooltheorie      112
    De context      113
A    Autonome realistische fotografie      113
B    Autonome fantastisch-realistische fotografie      114
C    Autonome geënsceneerde fotografie      116
D    Conceptuele fotografie      118
E    Abstraherende fotografie      118
Sector C  Stromingen en tegenstromingen      120

Hoofdstuk 3  Het contrastmodel      121
1     Lineair-picturaal      123
2     Plastisch-ruimtelijk      123
3     Tektonisch-atektonisch      123
4     Meervoudigheid-enkelvoudigheid      124
5     Absolute duidelijkheid-relatieve duidelijkheid      124
De naturalistische fotografie      125
De victoriaanse fotografie      126
Het picturalisme      126
Het neue sehen en de nieuwe zakelijkheid      127
De fotojournalistiek      128
De Parijse School      129
De fotografische abstractie      130
Popart            130
Postmoderne fotografie      131
Hypermoderne fotografie      131


SECTOR D  Analyse van de beeldvorm      132

Hoofdstuk 4  Ritme en beweging      133
Diafragma en sluitertijd      133
Ritme          133
Scherptediepte en beeldcompositie      134
Beweging      137
Het sequentiële fasenbeeld       138
Het overlappende fasenbeeld       139
Bewegingsonscherpte      139
Cruciaal moment      140
Fotosequentie      140

Hoofdstuk 5  Textuur       141
Textuur en lichtrichting      141
Textuur en tactiliteit      141
Textuur en ruimte, textuurgradiënt      142
Textuur en lichtsoort      143
Ruw-zacht contrast      143
Het visualiseren van de tijd      144

Hoofdstuk 6   Licht      145
Licht-donkercontrast      145
Clair-obscur      146
Low-key en high-key      147
Schaduwen       151
Simultaan contrast      152
Licht en sfeer      152
De Film-noir      153


Gereflecteerd licht      156
Lichtrichting en lichtsoort      157
Zijlicht van één kant      157
Zijlicht van twee kanten, tangverlichting      157
Tegenlicht      158
Strijklicht      159
Onderlicht       159

Hoofdstuk 7  Ordening      162
Structureel skelet      162
Primaire aandachtspunten      163
Tektonisch en atektonisch      163
De gulden snede      163
Het visuele midden      164
Standpunt en beeldhoek      164
Concrete fragmentatie      165
Abstracte fragmentatie      166

Hoofdstuk 8  Compositie en arrangement       169
Compositiebasisvormen      170
Symmetrische compositie      170
Driehoekscompositie      170
Tondo-compositie      171
Overall-compositie       172
Asymmetrische compositie      173
Diagonale compositie      173
Abstracte compositie      173
Arrangementaccenten      176
Richtingaccent      176
Vormaccent      176
Textuuraccent      177
Kleuraccent      177

Hoofdstuk 9  Ruimte en diepte      178
Dieptearrangement      178
Grootteaccent      178
Silhouetkader      179
Scherpteaccent       181

Hoofdstuk 10  Kleur      182
Kleurcontrasten      184
Kleurenfotografie      184
Seriematige inkleuring      185
Het indirecte kleurproces      186
De panchromatische film      187
Kleurenfotografie als kunst      187


SECTOR E  Camera en film      190

Hoofdstuk 11  Camera en film      191
Inleiding       191
De camera      192
De sluitertijd      193
Het diafragma      194
Het effect van de sluitertijd      194
De film          196
Over- en onderbelichting      196
Hoog contrast      197
Doka, print en dia      197
Het vergrotingsapparaat      197
Printfilters en variabel contrast      199
Het zonesysteem van Ansel Adams      200
De diaprojectie      202
De dia          203
De diaprojector      203
Het klankbeeld      203
De abstracte diaserie      204


Epiloog      205
Literatuur      209
Personenregister      210
Zakenregister      213
Lijst van afbeeldingen      219