De gave Gods

Nadat het coronavirus zich ook in ons land snel verspreidde nam de belangstelling toe voor epidemieën die in de geschiedenis hun tol eisten, zoals de pest en de Spaanse griep. Vooral boeken als De pest van Albert Camus, dat zich afspeelt in Algerije, en Boccaccio’s Decamerone, over de Zwarte Dood in Italië, kwamen weer sterk in de belangstelling te staan. Maar hoe zat het met de pest in ons land?

Tot aan het eind van de zeventiende eeuw teisterde de pest ons land met grote regelmaat en eiste talloze slachtoffers. De term ‘Gouden Eeuw’ is alleen al om die reden relatief. In jaren dat de pest om zich heen greep, konden steden zomaar tien tot veertig procent van hun inwoners verliezen. Het verdriet, de ontreddering, de angst, de verslagenheid en de maatschappelijke ontwrichting waren onbeschrijflijk, ook omdat men geen notie had van wat de oorzaak was van deze ramp. Iedereen die in de zeventiende eeuw de leeftijd bereikte van 35 jaar maakte de pest zo’n twee tot drie keer mee.

De Gave Gods beschrijft de economische stagnatie, slecht functionerende bestuurders en verstoorde sociale verhoudingen, maar ook de medische en godsdienstige ideeën over de aard van de pest en de pogingen tot bestrijding.

Leo Noordegraaf (1949) is emeritus hoogleraar in de sociale en economische geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

Gerrit Valk (1955) is historicus. Hij publiceerde eerder onder meer de boeken Vechten voor vijand en vaderland. SS’ers in Nederlands-Indië en Korea en AZ is de naam! Geschiedenis van het betaald voetbal in Alkmaar.