De contreien van Níjar

In DE CONTREIEN VAN NÍJAR beschrijft Juan Goytisolo  zijn reis door een nog arm en ruig Andalusië, hier en daar met Afrikaanse uitstraling, zoals de reiziger meer dan eens observeert. Hij doet verslag van de landschappen, de dorpen en de mensen. Met de laatsten knoopt hij regelmatig een gesprek aan. De dialogen die dit oplevert zijn juwelen. Ze bestaan meestal uit een beperkt aantal korte zinnetjes, korter nog waar de plaatselijke bevolking woorden onvertaalbaar inslikt, maar ze openen hele werelden.

De thema’s die Goytisolo behandelt zijn die van het sociaal realisme: werk, armoede, neo-feodale verhoudingen (patronage), en de positie van vrouwen. 

Het verhaal werd geschreven in het Spanje van Franco, met zijn censuur. Een schrijver die gepubliceerd wilde worden moest voorzichtig te werk gaan. Goytisolo merkt later in een interview op dat het boek met grote omzichtigheid is geschreven om de valkuilen van de censuur te ontlopen. Hij kon het niet zo opschrijven als een schrijver in een vrij land zou hebben gedaan en hij vermoedt dat sommige passages vanwege hun omzichtigheid de wenkbrauwen van de lezer zullen doen fronsen. Dat laat onverlet dat Goytisolo verholen commentaar levert op het toenmalige politieke en sociale klimaat. Indirect door overal de Guardia Civil, de hoeder van het regime, te laten opduiken, maar ook direct door machthebbers aan te klagen voor de verwaarlozing van het gebied waar de schrijver doorheen trekt. De sociale betrokkenheid van de reiziger en zijn onmacht om iets te veranderen, komen aan het eind van het verhaal naar buiten als de intensieve belevenissen hem teveel worden. 

Het verhaal speelt in het pre-toeristische Spanje, maar een van de hoofdpersonen, Don Ambrosio, sorteert al voor op de toekomst en koopt de huisjes van emigrerende vissers en landarbeiders en wacht op de aanleg van een weg die de dorpen zal ontsluiten en hem rijk zal maken. Ondertussen speelt hij de grote jongen die neerkijkt op de plaatselijke bevolking en hen als een patroon bejegent.

De hedendaagse wandelaar die in de voetsporen van Goytisolo treedt, zal veel herkennen. De veranderingen in het gebied zijn beperkt gebleven doordat een groot deel natuurpark is geworden. Daardoor is de bebouwing nog oorspronkelijk vergeleken met elders aan de Spaanse costa’s. Eenmaal voorbij de huidige grote plakken van kassen rond Níjar en Almería, komt men in de hier zo indringend door Goytisolo beschreven landschappen, kusten en dorpjes. 

Keimpe Reitsma