Van woordenlijst tot woordenboek

Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is er heel veel veranderd in de lexicografie. Doordat de digitalisering met haar corpora en databanken explosief haar intrede deed en steeds meer vakgenoten zich met de beschrijving van de woordenschat gingen bezighouden, is het vak aanzienlijk volwassener geworden.
Hoe ontwikkelde de lexicografie van het Nederlands zich van oorspronkelijk tweetalige woordenlijsten tot de eentalige wetenschappelijke woordenboeken, synoniemenwoordenboeken, ency-clopedische en etymologische woordenboeken, handwoordenboeken, spreekwoordenboeken en dialectwoordenboeken? Dat blijft de kernvraag waar dit boek, dat een totaal herziene en uitge-breide druk is van de editie die 27 jaar geleden verscheen onder dezelfde titel,een antwoord op wil geven. Daarnaast is er plaats ingeruimd voor de woordenboekjes die in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw met explosieve kracht op de markt kwamen. Het boek beschrijft hoe wij via de glossaria en vocabularia uit de middeleeuwen, via de producten van de humanisten in de zestiende eeuw, de vertaalwoordenboeken uit de epigonistische zeventiende en de origineler achttiende eeuw, bij de hoogtepunten van de wetenschappelijke, eentalige woordenboeken van het Nederlands in de negentiende en twintigste eeuw komen.
Voor een goed begrip daarvan is het nodig dat we eerst terugblikken op de oudste woordenboeken van de Soemeriërs, dat we kijken naar de woordenboekencultuur bij de Grieken en Romeinen en dat we uit de scherven van het Oudnederlands iets proberen te reconstrueren van de oudste glossen die er binnen ons taalgebied zijn overgeleverd. Wanneer die ontwikkelingsgang be-schreven is, gaat de compositie van dit boek over van een zuiver chronologische in een typologische om op die manier de wording van het verklarend woordenboek van het Nederlands, van de woordenboeken van zijn diasystemen, van zijn synoniemen en etymologieën en van zijn spreekwoorden, maar ook om nieuwe initiatieven van gedreven amateurs op eentalig gebied beter te kunnen uitstallen.