In plaats van bijltjesdag

Vanuit Londen sprak koningin Wilhelmina in 1941 over de `landverraders, waarvoor in een bevrijd Nederland geen plaats meer zal zijn. In 1948 verklaarde koningin Juliana bij haar troonbestijging dat de politieke delinquenten te eniger tijd weer in onze samenleving zouden worden opgenomen. Deze uitspraken geven de verschuiving weer van de normen die werden toegepast bij de bestraffing van collaboratie met de Duitse bezetter, de bijzondere rechtspleging. Om een bloedig volksgericht (`bijltjesdag) te voorkomen besloot de overheid tot massale arrestatie van verdachte personen. Ten minste honderdduizend mensen werden onder vaak erbarmelijke omstandigheden opgesloten in provisorische kampen.

De auteur laat zien dat men begon met streng te straffen, als uitvloeisel van de door Wilhelmina vertolkte gedachte. Een allengs meer gematigde opvatting leidde echter tot versnelde vrijlating van de `lichte gevallen en daarna tot een ruimhartig gratiebeleid ten aanzien van veroordeelde zware gevallen. Het boek van Belinfante is een belangrijke bijdrage tot de kennis van een probleem dat het naoorlogse Nederland nog lang heeft beziggehouden.

Het Amsterdam Academic Archive is een initiatief van Amsterdam University Press. In de serie verschijnen (populair-)wetenschappelijke publicaties die niet meer leverbaar zijn, maar waarnaar nog wel vraag is in binnen- en buitenland.