Filosofische gedachten

Samen met Bayle en Spinoza is Denis Diderot een van de belangrijkste denkers van de radicale verlichting. "Filosofische gedachten" is zijn eerste werk, een tekst die zo controversieel was dat hij hem anoniem in 'Den Haag' publiceerde, met het devies "Piscis hic non est omnium": deze vis is niet voor iedereen. Het werk had zo veel succes dat het Parijse gerechtshof zich genoodzaakt zag het te veroordelen om door de beul verscheurd en verbrand te worden. 

In de "Gedachten" is goed te zien dat Diderots denken nog volop in ontwikkeling was. Hij was niet bang voor de paradoxen van het geloof en dacht zeer ondogmatisch. De vele clandestiene antichristelijke geschriften die toen de ronde deden beïnvloedden hem sterk, net als het gedachtegoed van Shaftesbury en de wetenschappelijke ontdekkingen uit zijn tijd, die raakten aan de fundamenten van het geloof. Hij koos voor het deïsme als middenweg tussen godsdienstig fanatisme en atheïsme. 

Tientallen jaren na deze eerste publicatie, in 1770 en 1792, publiceerde hij een "Supplement "bij de "Filosofische gedachten", en greep die gelegenheid aan om ze grondig te herzien. "Filosofische gedachten" is vertaald en van een nawoord voorzien door Hannie Vermeer-Pardoen, die eerder verschillende werken van Voltaire en "Reis naar de Oriënt" van De Nerval vertaalde.