Klaas Pander

En toch - schaatsenrijden is niet zoo moeilijk, lachte Pander: als je je beenen maar snel genoeg uitslaat en ze zoo snel mogelijk weer terughaalt, dat is het heele geheim...
- Leeuwarder Nieuwsblad, 9 december 1937

De Nederlandse sportwereld eind 19de eeuw. Pim Mulier is een pionier, organisator, oprichter van clubs en nationale bonden. Onvermoeibaar propagandist, maar elitair. Jaap Eden is het grootste sporttalent van die tijd, wereldkampioen in het nieuwe allround schaatsen van 1893 tot 1896, wereldkampioen wielrennen in 1895. Onberekenbaar, wild. 

Klaas Pander is de link tussen deze twee beroemdheden. Laconiek, joviaal, met hem kun je lachen. Een Haarlemse jongen. Door Pim gestimuleerd, via atletiek naar het ijs, leidt hij rond 1890 een adembenemend multidisciplinair sportleven met zwemmen, hardlopen, voetbal, wielrennen en internationaal schaatsen. Later ook nog paardensport, hockey en bandy. Het brengt hem in Hamburg, in Stockholm, St. Moritz en Davos. 

Klaas is de eerste Nederlandse hardrijder van wie een actiefoto bestaat, die de omslag van dit boek siert. Hij is de eerste amateurschaatser die voor training naar het buitenland wordt uitgezonden en winnaar van de eerste marathon op het ijs. Zijn ervaring en opgedane kennis benut hij vervolgens als trainer-coach van Jaap Eden, met als hoogtepunt Amsterdam 14 januari 1893, Jaaps eerste wereldtitel. 

'Al zullen zij 80 jaar worden', schrijven de kranten, 'al die menschen, die dien dag beleefd hebben, ze zullen het nooit vergeten.'

Met de biografie van Klaas Pander heeft Wim Zonneveld een hiaat gevuld in de sportgeschiedschrijving. Pander was niet alleen onze eerste schaatser van internationale klasse, hij was bovendien en vooral de ontdekker en trainer van Jaap Eden. Het verhaal van Klaas Pander is daarmee ook de geschiedschrijving van de ontstaansgeschiedenis van het moderne Nederlandse hardrijden.
- Marnix Koolhaas.