Sacraal geweld

"Aan het einde van de twintigste eeuw werd de toenemende secularisatie door velen als een onomkeerbaar proces beschouwd en leek religie nauwelijks nog een rol te spelen in de westerse samenleving. Sinds enige tijd staat religie echter weer volop in de belangstelling als een factor waarmee rekening moet worden gehouden. Anders dan vroeger wordt zij daarbij vooral geassocieerd met geweld en fundamentalisme, zeker sinds 11 september 2001.

Toch is de relatie tussen religie en geweld niet van gisteren. Wie de geschiedenis van de religie onbevooroordeeld bekijkt, moet toegeven dat vrijwel alle religies aanleiding hebben gegeven tot uitbarstingen van ‘sacraal geweld’. Sterker nog, er lijkt door de eeuwen heen een wezenlijk verband te bestaan tussen geweld en religie. Deze vaststelling roept onmiddellijk de vraag op naar de precieze aard van dit verband. Hoe moeten wij de samenhang tussen religie en geweld begrijpen?

In Sacraal geweld tracht Jean-Pierre Wils enig licht op deze kwestie te werpen. Door een nauwkeurige analyse van ‘het heilige’ - een wezenlijk element van religie – laat hij zien dat het verband tussen religie en geweld niet verwonderlijk is. Deze vaststelling leidt niet tot een algemeen geldige morele veroordeling, maar is veeleer een aansporing om de complexe relatie tussen geweld en religieus bewustzijn nader te bestuderen.


Sacraal geweld


I	Religies – oorlogszuchtige vredestichters? Een irritatie    
	1 De universiteit ‘sans condition’. Een opmerking    
	2 De a-topie of mistplaatstheid van religie    
	3 Religie – een lastige identificatie    
	4 Toch een definitie   
	5 Het dubbele gezicht van religie: tussen pacificatie en fanatisme   
	6 Transcendentie immanentiseren (I)    

II	Het christendom en de genese van de ‘westerse rationaliteit’   
	1 Geweldherinnering (I)   
	2 Religieus totalitarisme    
	3 Westerse rationaliteit en de neutralisering van religieus geweld    

III	De dialectiek van de Verlichting en de logica van het geweld   
	1 Verkenning van het landschap   
	2 De polemogene en polemologische voorgeschiedenis  
	3 Vier voorbeelden: Etienne de la Boétie, Uriel da Costa, Abbé Meslier en Baruch de Spinoza  
	4 Aantekeningen over de dialectiek van het ‘religieuze’ geweld  

IV	Het heilige en het geweld – toevallig of essentieel?  
	1 Tegen het vergeten 
	2 Geweldherinnering (II)  
	3 Motieven en kenmerken van religieus geweld – een voorlopige inventarisatie   
	4 Het ‘heilige’ – de ontreddering par excellence  
	5 Manifestaties van het heilige – religiewetenschappelijke elementen van de hiërofanie 

V	Geweldprofielen van het heilige   
	1 Tegen de zachtheid  
	2 Geweldherinnering (III)   
	3 Paradigmatisch geweld in de bijbel   
	4 Het ‘heilige’ en het ‘geweld’: René Girard 

VI	De transcendentie van het geweld en het geweld van de transcendentie 
	1 De functionalisering van religie 
	2 Transcendentie – wat ‘over-het-zijn-heen-gaat’   
	3 De paradoxen van de soevereiniteit. Of: de transcendentie volhardt – een kwestie van paradoxale legitimatie   
	4 Soevereiniteit – een kleine excursie   
	5 Kafka’s parabel ‘Vor dem Gesetz’   
	6 Homo sacer – terug naar het heilige   

VII	Postscriptum: Transcendentie immanentiseren (II)  "