Prentjes uit de rijke rooms katholieke cultuur

Tastbare tekens van heilbrengende symbolen en rituelen, in het bijzonder de sacramenten.

De schatten aan cultuur, traditie, geschiedenis en schoonheid doorgeven die in zijn verzameling te vinden zijn, dát wil prentjesliefhebber Frans Pluijmaekers. Niet alleen uit nostalgie en liefde voor wat is geweest, maar omdat dit religieus erfgoed ook vandaag de dag nog veel te bieden heeft: tijdsdocument van een verleden, voor nu schoonheid en voor de toekomst inspiratie.

In 2004 maakte hij daarom al samen met Victor Spauwen het (zeer goed ontvangen) boek 'Gedachtenisprentjes', dat geschiedenis, vormgeving en functies geeft van het gedachtenisprentje (ook wel 'bidprentje', 'doodsprentje'): een prentje gemaakt bij een overlijden. De verzameling van Frans Pluijmaekers beperkt zich niet tot deze gedachtenisprentjes. Er is meer dat hij wil vastleggen en doorgeven aan volgende generaties.

Voor dit kijkboek, bedoeld voor iedereen, katholiek of niet, koos Frans Pluijmaekers honderden prentjes uit zijn verzameling. Meest Nederlandse, maar ook Belgische, Duitse, Franse, uitgegeven tussen eind negentiende eeuw en 2011 en dan vooral uit de tijd van 'het rijke Roomse leven'.

Deze prentjes laten een enorme schat aan rituelen en symbolen zien. In de sacramenten komt veel daarvan bij elkaar, zij vormen de leidraad van dit boek. Per hoofdstuk komen doopsel, vormsel, biecht, eucharistie, huwelijk, priesterschap en laatste sacramenten aan de orde. In de R.K. kerk zijn dit de rituelen waardoor de gelovige in het bijzonder het heil 'medegedeeld' krijgt. Deze 'heilsmiddelen' zijn dan ook veel verbeeld op prentjes, die dienen om de gelovige te leren en te herinneren aan de genade die zij hem bieden. Als extra thema is 'tijd' toegevoegd, met prentjes die getijdengebed en kerkelijk jaar in beeld brengen.

Om een goed begrip te krijgen van afgebeelde symbolen en rituelen is informatie over de sacramenten zelf noodzakelijk. Catechete Susan Verspaandonk geeft die informatie in een vlotte vertellende stijl, met de nodige diepgang, theologisch verantwoord. Schrijvend vanuit een gelovige optiek geeft zij - zeker voor outsiders, maar ook voor insiders - vaak een verrassende kijk op betekenis van sacramenten, de praktijken en de prentjes.

Enkele reacties bij het boek 'Gedachtenisprentjes':

Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur schreef een aanbeveling voor de uitgave van het manuscript: "Het boek behandelt veel aspecten van het prentje. Dit alles gebeurt op een gedegen en verantwoorde manier. Nieuw en vernieuwend in het boek is, dat de stap wordt gemaakt naar de rouwverwerking hier en nu en naar welke rol het gedachtenisprentje kan spelen in een betere verwerking."

(Drs. A. Polspoel) "...heb ik met veel interesse het boek 'Gedachtenisprentjes' gelezen. Ik vind het prachtig! Goede informatie, helder, prachtig uitgegeven. Ik ben eigenlijk verbaasd dat het voor die prijs wordt aangeboden. Ook de lay-out met de vele, vele afbeeldingen vind ik geweldig. ..."

Recensie Collationes, Vlaams Tijdschrift voor theologie, jrg. 35, 2005, nr.4: "...Samengevat: een kijkboek, een leesboek, een doeboek. ... Ontstaan omstreeks 1650 vanuit een religieuze achtergrond en katholieke traditie evolueerde het bidprentje door de eeuwen heen tot een gedachtenisprentje. De lezer kan deze ontwikkeling volgen niet alleen doorheen de inhoud en religieuze houding maar ook in de merkwaardige vormgeving, van kalligrafie tot internet ... De neerslag van psychologische en sociale literatuur duidt het gedachtenisprentje als een van de belangrijkste rituelen bij het verwerken van een rouwproces en meer en meer als het enige tastbare overblijfsel van de overledende. Leerrijk hierbij zijn voor onze beeldcultuur de talrijke afbeeldingen. ... is dit boek een aanrader, vooral voor wie professioneel en pastoraal bezig is met rouw en uitvaart."