Darwin, geschiedenis en opvoeding

Over de evolutietheorie is tweehonderd jaar na de geboorte van Charles Darwin heel veel gepubliceerd, maar een overzichtelijke analyse van de betekenis van de evolutietheorie voor het denken over opvoeden ontbrak tot op heden. Hoe ingrijpend deze invloed is en is geweest, maakt een aantal specialisten uit verschillende vakgebieden in deze bundel meer dan duidelijk.

Belangrijk voor het denken over kinderen en ontwikkeling zijn ook onhoudbare variaties op Darwins theorie, zoals de recapitulatietheorie van Ernst Haeckel, die de ontwikkeling van het kind voorstelde als een herhaling van de ontwikkeling van de soort. Ontwikkelingspsycholoog Willem Koops laat zien hoe die verkeerde interpretatie vat kreeg op de wetenschap. In het rijtje onhoudbare ideeën hoort ook het eugenetische opvoedingsdenken thuis, dat door historisch pedagoog Jan Noordman wordt geanalyseerd en in de tijd geplaatst. De pedagogen Marianne de Wolff en Frank van der Horst leggen de evolutietheoretische wortels van de gehechtheidstheorie bloot. De uitgangspunten van de zogeheten biologische antropologie, die haaks staan op de evolutietheorie, worden door pedagoog Bas Levering bekritiseerd.

In de volgende hoofdstukken worden de opvoedingsideeën van de laatste twee en een halve eeuw op een rij gezet. De historici Arianne Baggerman en Rudolf Dekker besteden aandacht aan de Verlichtingsideeën van de achttiende eeuw. Historicus Wijnand Mijnhardt legt met zijn analyse van de betekenis van de Maatschappij tot het Nut van het Algemeen de nadruk op de negentiende eeuw. Historicus Timo Bolt beschrijft en analyseert de twintigste-eeuwse geschiedenis van wat inmiddels ADHD heet. Historisch pedagoge Janneke Wubs beschouwt de laat twintigste-eeuwse geschiedenis van de opvoedingsvoorlichting en duikt ook onze eenentwintigste eeuw binnen. Het kritische betoog van pedagoog Micha de Winter over het huidige jeugdbeleid brengt ons met de titel ‘Survival of the fittest child’ terug bij de evolutietheorie.