Tussen gen en globe

Al jaar en dag brengt 'cultuur' de Europese gemoederen in beweging, op straat, in de politiek, in de sociale media of in de krant. Er is veel behoefte aan een heldere inventarisatie van gemeenschappelijk erfgoed.

Ooit viel Europa met cultuur samen. Hoe zit het met die erfenis? Het grootste deel van deze cultuurgeschiedenis gaat over klassieken, christendom, verlichting, wetenschap, techniek, filosofie en kunst. Nog altijd vormen zij een dankbaar referentiekader in discussies over onze Europese identiteit. Er is blijkbaar behoefte aan een heldere inventarisatie van gemeenschappelijk cultuurgoed. Deze vraag is symptomatisch voor een gevoel van onbehagen over het verlies van allerlei vanzelfsprekendheden. Niet alleen in Nederland, maar ook in Zweden, Groot-Brittannië, Oostenrijk, Vlaanderen, Frankrijk of Duitsland. Tussen gen en globe doet niet aan het cultureel snobisme dat Europa zou moeten behoeden voor islamisme, populisme en ontlezing. In breder verband moet een Europese cultuurgeschiedenis haar waarde nog maar zien te bewijzen. Telkens opnieuw. Dus begint het boek met een indruk van de mate waarin mensen zich van dieren onderscheiden en gaat vervolgens op de bevolking van de aarde in. De actualiteit markeert het besluit - een meerstemmige wereld die met allerlei cultuurhistorische benepenheid korte metten maakt. 

Jan van Heemst (1953) doceert kunst- en cultuurstudies aan de Willem de Kooning Academie, Hogeschool Rotterdam