De leerschool van het lijden

Maradagal, een imaginair land in Zuid-Amerika dat verdacht veel lijkt op Gadda s geboortestreek Lombardije, is de glorieuze winnaar van een verbeten oorlog met buurland Parapagal. Ondanks de brallerige zegezangen van patriottische dichters heeft de oorlog alleen chaos gebracht. Gelukkig zijn daar de provinciale nachtveiligheidsdiensten, een verholen satire op de zwarthemden van Mussolini.
In een afgelegen villa woont de tobberige ingenieur Gonzalo Pirobuttiro d Eltino in een haat-liefdeverhouding samen met zijn bejaarde moeder. Hij koestert een diepgewortelde haat tegen de wereld, zijn burgerlijke buren en de analfabete boeren in het dorp. Bovenal ergert hij zich aan de nachtveiligheidsdiensten, grotendeels bestaande uit nietsnutten die zich laten voorstaan op een heldhaftig oorlogsverleden maar wier invaliditeit eerder het gevolg is van syfilis dan van granaten. 
Kort nadat Gonzalo weigert gebruik te maken van hun diensten vindt er in de villa een drama plaats. Net zoals in andere romans en novellen van Gadda breekt het verhaal abrupt af en moet de lezer zelf uitmaken wat er precies is gebeurd. De leerschool van het lijden, nu eens grotesk of bijtend sarcastisch, dan weer lyrisch of meditatief, vormt op elke bladzij een waar leesavontuur.