Onder het ijs

Onder het ijs opent op het moment waarop de hoofdpersoon wordt uitgestoten door de maatschappij en een toevlucht zoekt in een psychiatrische kliniek. Het enige verweer dat hem rest, is pen en papier. Hij observeert, noteert, redeneert, in een poging zichzelf en de wereld waarin hij beland is te begrijpen.

Weijde geeft een scherp, geestig beeld van de dubbelzinnige relatie tussen machtige dokters en onmondige, naar hulp en aandacht dingende en elkaar treiterende patiënten. Het innerlijk leven van de ik-figuur groeit tegen die verdrukking in, zodat een besef van eigenwaarde de wrok en inertie van het begin verdrijft en er ruimte komt voor vrije gevoelens en gedachten. Tenslotte, in een even heroïsche als komische en totaal onverwachte scène, wint de zwakke eenling het van de gevestigde machten en herkrijgt zijn vrijheid.

In de Dromen en monologen die op het Psychiatrisch dagboek volgen heeft de hoofdpersoon - vrijgelaten, maar naar de rand van de samenleving verbannen - een huis en onderneemt van daar uit hachelijke expedities, in droom of in werkelijkheid. Maar ook het huis is geen veilige plek; zijn enige kracht is opnieuw pen en papier. Mensen komen er in deze verhalen maar weinig voor en dan zelden als medemensen; wat overheerst is de soms adembenemende confrontatie met de gepersonifieerde natuur, met al haar listen en lagen. Herhaaldelijk wordt het opgespoten land aan de rand van de stad bezocht, om het in al zijn hoeken en gaten te verkennen en het onraad dat zich er ophoudt zoveel mogelijk onschadelijk te maken. Die avonturen spelen zich af in het hoofd van de ik-figuur; in de glasheldere weergave van zijn woelige, bizarre gedachtenleven is Weijde een meester.

Bert Weijde is de derde auteur uit de inmiddels befaamde kring studievrienden zoals geïntroduceerd door J.J. Voskuil in het verfilmde Bij nader inzien, indrukwekkend gevolgd door De harde kern van Frida Vogels.