J.M. den Uyl gereformeerd af, socialist geworden, calvinist gebleven

Joop den Uyl (1919-1987) wordt meestal met kopstukken als Troelstra en Drees op eenzame hoogte geplaatst als een van de belangrijkste voormannen van de Nederlandse sociaal-democratie. Hij speelde een unieke rol in de naoorlogse geschiedenis door de wijze waarop hij zich in de roerige jaren zestig de positie wist te verwerven van leermeester en leidsman van de progressieve beweging. Het hoogtepunt in zijn carrière vormde het minister-presidentschap van het meest linkse kabinet uit de Nederlandse politieke geschiedenis, waarin hij als leider van een 'rood kabinet met een wit randje' de gelegenheid kreeg om de denkbeelden uit de jaren zestig in beleid om te zetten. Gezien de unieke en belangrijke rol die Den Uyl gespeeld heeft, wekt het verwondering dat er tot op heden geen biografie over hem is geschreven. In deze biografische schets wordt het naoorlogse denken en handelen van de politicus Den Uyl verklaard vanuit de intellectuele vorming die hij opdeed in zijn gereformeerde jeugd als zoon van een Hilversumse winkelier in rietwerk, zijn studententijd aan de Amsterdamse Gemeente Universiteit en zijn oorlogservaringen. Den Uyl groeide op in een bijbelvast AR-milieu en bleef die traditie trouw door zich in 1936 als beginnend student aan te sluiten bij de ARJOS, de jongerenafdeling van de Antirevolutionaire Partij, en door lid te worden van de SSR, de gereformeerde studentenvereniging. Als redacteur Kerkelijke Pers van Libertas ex veritate, het landelijke orgaan van de SSR, keerde hij zich nadrukkelijk tegen de socialistische ideologie als niet met het geloof te verenigen. Toch brak hij met het geloof en wendde zich tot het socialisme, mede onder invloed van zijn oorlogservaringen en lezing van Karl Barth. Aan het einde van zijn studie kwam hij terecht in de progressief literair-politieke kring rond het verzet. Na de oorlog werd hij journalist bij Vrij Nederland. In het slothoofdstuk beschrijft Reichwein Den Uyl als leermeester en leidsman van de PvdA en laat zien hoe de vormende jaren doorwerkten in Den Uyls optreden als politicus.