Oorlog en ongelijkheid

De glorie kent vele schaduwzijden 

Alle oorlogen in de zestiende en zeventiende eeuw leidden tot economische neergang, behalve de Tachtigjarige Oorlog. Deze leidde juist tot een periode van enorme bloei – zonder Tachtigjarige Oorlog geen Gouden Eeuw. Die grote rijkdom bereikte echter niet iedereen. In de wingewesten overzee werden mensen op grote schaal uitgebuit, en ook binnen de Republiek zelf groeide de ongelijkheid. Katholieken, plattelanders, vissers, de lagere en de middenklasse in de steden: allemaal gingen ze er tijdens de Gouden Eeuw op achteruit. 

Met het leger en de vloot was de overheid de grootste werk- gever en de grootste consument. Door een efficiënte troepenmacht, een breed gedragen staatskrediet en een vergaande commercialisatie in de logistiek van oorlogvoering werd de Gouden Eeuw vooral een Hollandse Gouden Eeuw. Nog steeds profiteert de Nederlandse economie van de vermogens die toen zijn vergaard. 

Niet eerder is verklaard waarom vooral de Hollandse economie van de oorlog heeft geprofiteerd. Oorlog en ongelijkheid doet dat wel. Door systematisch te laten zien dat de glorie vele schaduwzijden kende, presenteert Marjolein ’t Hart de eerste inclusieve geschiedenis van de Gouden Eeuw. 

Marjolein ’t Hart is emeritus hoogleraar geschiedenis van staatsvorming in mondiaal perspectief aan  de Vrije Universiteit Amsterdam en gastonderzoeker bij het Huygens Instituut (knaw). Zij is de auteur van The Dutch Wars of Independence. War and Commerce in the Netherlands, 1570-1680 (Routledge 2014) en mede-auteur van De wereld en Nederland. Een sociale en economische geschiedenis van de laatste duizend jaar (Boom 2017).