Van Rij en Stam

Tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog drongen berichten over vermeende oorlogsmisdaden van Nederlandse militairen slechts mondjesmaat tot Nederland door. Toch klonk nog tijdens de oorlog de eerste roep om een onafhankelijk onderzoek naar zulke berichten. Na herhaald aandringen vanuit de Tweede Kamer werd ten slotte in oktober 1949 een commissie van drie juristen naar Indonesië uitgezonden met als opdracht een niet-justitieel onderzoek naar de beschuldigingen van extreem geweld in te stellen.


Om uiteenlopende redenen diende deze onderzoekscommissie slechts over twee zaken rapporten in, die bovendien maar door twee van de drie commissieleden – Kees van Rij en Wim Stam – waren ondertekend. Tot 1969 bleef het bestaan van deze rapporten voor het parlement en de buitenwacht verborgen. Tijdens de opstelling van de ‘Excessennota’ kwamen de rapporten weer boven water en werden er nooit ingediende rapporten over zes andere zaken gevonden. Alle acht rapporten speelden bij de opstelling van de ‘Excessennota’ een cruciale rol, terwijl vooral het rapport over Zuid-Sulawesi van groot belang zou blijken voor de geschiedschrijving over de oorlog. Tot op heden lagen de rapporten van Van Rij en Stam diep verborgen in de archieven. Deze bronpublicatie, voorafgegaan door een uitvoerige inleiding, maakt ze voor het eerst voor een breder publiek toegankelijk.