Vrijheid en angst

Vertaling Frits Florin

Het Begrip Angst verscheen op 17 juni 1844 en is een hoofdwerk van Kierkegaard. Het loopt samenvattend vooruit op thema's, die verderop in zijn oeuvre ontvouwd worden. Dat gebeurt niet door een geheel van opvattingen als een afgerond geheel te presenteren. Het heeft meer het karakter van een mozaïek: thema's uit eerdere werken (vooral Of/Of) worden verder uitgewerkt op een gebroken manier, die een nieuw uitgangspunt schept voor het verdere oeuvre. Zelfs al is Het Begrip Angst een – bij tijd en wijle onbillijk – moeilijk werk, het is toch de moeite waard om het te lezen als toegang tot Kierkegaards oeuvre.

Angst is bij Kierkegaard geen op zichzelf staand thema, het zet de deur open voor de vraag wat het wil zeggen mens te zijn. Het gaat om de manier waarop men zichzelf en de ander ziet en hoe men daarbinnen het typisch menselijke ziet.

Zelfs al wordt Kierkegaards vertoog over angst geen liefdesroman, angst blijkt toch een samenhang te vertonen met liefde – zowel in positieve als in negatieve zin. In angst kan een mens zich met zichzelf opsluiten, maar in angst kan een mens ook attent raken op zichzelf, zodat hij de band tussen zichzelf en de ander gaat zien.
Ook in die zin is de angst zoals Kafka zegt "meer dan alles wat aanleiding geeft tot angst".

Kierkegaards denken is niet simpel toegankelijk, maar de inspanning om hem op zijn zoektocht te volgen, is erg lonend en sluit wonderlijk goed aan bij thema's die in onze tijd erg actueel zijn.

Het gaat hier om een inleiding tot het denken van Kierkegaard, een instrument om toegang te krijgen tot zijn werk. De fundamentele structuur van de moeizame tocht naar vrijheid wordt stap voor stap geschetst. Daarop kunnen de verdere uitwerkingen die in zijn rijke oeuvre te vinden zijn als het ware geënt worden.



INHOUD

Voorwoord

Hoofdstuk 1 Angst
    Leren om angst te hebben
    De tijd verandert
    De mens als een synthese
    De mogelijkheid van de vrijheid
    Angst en erfzonde
    Onschuldig en angst
    Seksualiteit en geschiedenis
    Angst voor het kwaad – en angst voor het goede
    Dubbelzinnigheid van de angst
    Betekenis van de angst

Hoofdstuk 2 Existentie
    Wat is een mens?
    Een mens existeert immers
    Het lastige van de existentie
    Subjectiviteit en (on)waarheid

Hoofdstuk 3 Vrijheid en onvrijheid
    Angst en keuze
    De keuze – van de keuze
    Het esthetische – en het ethische
    Keuze en vrijheid
    De waarachtige vrijheid
    Vrijheid – en vrijheid
    Onvrijheid als een fenomeen van de vrijheid

Hoofdstuk 4 Angst en vertwijfeling
    De ziekte tot de dood
    Bewustzijn en wil
    Vertwijfeling van de oneindigheid en van de eindigheid
    De vertwijfeling van de zwakheid en van de trots
    Dubbelzinnigheid en halfhartigheid
    Om zichzelf draaiende fenomenen

Hoofdstuk 5 Zichzelf verliezen – en zichzelf winnen
    Angst en vertwijfeling: de mogelijkheid van de vrijheid?
    De omweg via het negatieve

Hoofdstuk 6 De geschiedenis

Hoofdstuk 7 De enkeling en het algemeen menselijke
    De afscheiding
    Deze enkeling worden
    Het Algemene
    Sympathie en medelijden
    Geweten en mensenvrees
    De taal

Hoofdstuk 8 Het ethische
    De ethische keuze
    Eerste en tweede ethiek
    Eigen-liefde en liefde voor de naaste

Hoofdstuk 9 Het geloof
    Het religieuze
    Verhouding tot God
    Angst en geloof
    De beslissing van het geloof
    De gelijkheid van het eeuwige

Hoofdstuk 10 "Onze tijd"