EU of Europa?

In zeven korte hoofdstukken behandelt de schrijver het vraagstuk van de europese eenwording. Daarbij gaat hij uit van de opvatting dat de idee van Europa niet synoniem is met de EU, wat velen tegenwoordig aannemen. Wat deze idee inhoudt wordt geschetst in een hoofdstuk waarin enkele belangrijke volkeren van Europa de revue passeren, op basis van het mensbeeld van Rudolf Steiner: de Italianen als representanten van de gewaarwordingsziel; de Fransen (verstands-gemoedsziel); de Engelsen (bewustzijnsziel); de Duitsers (Ik); en tenslotte de Russen, als representanten van het toekomstige geestzelf. De gezonde ontwikkeling van Europa verlangt een eenwording, waarin al deze volkeren en daarmee alle belangrijke aspecten van het mens-zijn tot hun recht kunnen komen. De EU, met zijn sterke neiging tot de vorming van een bureaukratische superstaat, waarin alle individuele verschillen worden onderdrukt en genivelleerd, staat haaks op deze ontwikkeling.

Ronduit onthutsend zijn de citaten van vooraanstaande politici waaruit blijkt hoe dit doel, de vorming van de Verenigde Staten van Europa met één centrale regering, reeds vanaf het begin af aan vaststond en hoe sindsdien systematisch, met niets of niemand ontziende middelen, stap voor stap welbewust naar dit doel wordt toegewerkt. Daarbij wordt de veronderstelling geopperd dat de huidige euro-krisis wellicht als instrument voor de vorming van een dergelijk supranationaal Europa moet dienen, doordat de euro zonder een centrale regering tot mislukken gedoemd is.

Lijnrecht hiertegenover staat de idee dat de samenleving uit drie functioneel verschillende gebieden bestaat die elk hun eigen wetmatigheid bezitten en zich alleen gezond kunnen ontwikkelen wanneer ze op eigen benen staan en zich volgens hun eigen wetmatigheid kunnen ontplooien. Net als eerst de afzonderlijke volkeren van Europa weet de auteur deze drie gebieden ook in uiterst knappe, korte maar zeer compacte beschrijvingen heel treffend te schetsen.

Beoordeling:

Een zeer belangrijk boekje, dat niet alleen laat zien waar het met de europese eenwording misgaat en waarom, maar dat ook met een levensvatbaar alternatief komt. Dat kan, zo laat de auteur zien, alleen de door Rudolf Steiner voor het eerst beschreven idee van de driegeleding van het sociale organisme zijn. Hierdoor wordt een uitweg geboden uit het dilemma, waarbij voorstanders van eenwording om ‘meer Europa’ vragen, als antwoord op de huidige problemen waar de EU mee kampt, met als gevolg een bureaukratische superstaat waarin voor culturele en geestelijke diversiteit geen plaats meer is en het individu niet meer telt. Anderen roeren daarentegen de populistische trom en willen terug naar de tijd van de onafhankelijke nationale staten, met als gevolg dat de europese eenwording voor zover die noodzakelijk is wordt belemmerd (‘minder Europa’). Struikelblok is in beide gevallen de volledig achterhaalde idee van de eenheidsstaat, waarbij de drie verschillende levensgebieden (ekonomisch leven, rechtsleven en geestesleven) op een ongezonde manier zijn vervlochten, die iedere werkelijke vooruitgang belemmert en de deur openzet naar allerlei uitwassen. Wil Europa een vruchtbare weg naar de toekomst vinden, met internationale samenwerking enerzijds en voldoende ruimte voor de eigen identiteit van de verschillende volkeren en voor het individu anderzijds, dan kan het niet om de idee van het driegelede sociale organisme heen. Dat is waar dit boekje bewustzijn voor wil wekken.

Hoofdstukindeling:

I: Inleiding; II; Wat is Europa?; III: De volkeren van Europa; IV: De nationale eenheidsstaat als obstakel voor de culturele eenheid van Europa; V: De hypertrofie van de eenheidsstaat in de EU; VI: De verhouding EU-Europa; VII: Vooruitblik.